ارتقاء بهره وری از حرف تا عمل
این سؤال همیشه در اذهان مطرح است که پیشرفت و توسعه، علی‌الخصوص در زمینه بهره‌وری امری فنّاورانه و سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، مغر افزایی و ... همه یا هیچکدام؟ و در پاسخ به این سؤال می‌توان تاریخچه ارتقاء کارایی و بهره‌وری صنعت برق از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۵ را به‌اتفاق مرور نمود.
در سال ۱۳۷۹ مجمع تشخیص مصلحت نظام و به‌منظور تدوین سند چشم‌انداز کشور اطلاعات موردنیاز صنعت برق را از وزارت نیرو خواستار و این مهم به پژوهشگاه نیرو (مرکز تحقیقات نیرو) ارجاع و با تعریف پروژه‌ای ۶ ماهه مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته و نتیجه به آن وزارتخانه تقدیم گردید. نکته حائز اهمیت و بسیار تکان‌دهنده این بود که جایگاه صنعت برق ایران در بین ۴۰ کشور خوب جهان در تولید برق ردیف بیستم (درست وسط) و در مقابل در کارایی و بهره‌وری ردیف ۳۷ (سه کشور کوچک و ناتوان مانده به آخر) اعلام گردیده بود.
آمار مذکور برای کارشناسان و مدیران ذی‌ربط آن موقع بسیار تکان‌دهنده بود و اینجانب به‌عنوان کارشناس باسابقه ۲۶ ساله برایم غیرقابل‌قبول و تصور بوده و در خلوتگاه وجدانم بسیار تند، زننده و غیرمسئولانه آمد چون می‌دانستم صنعت برق ایران از جهات مختلف نیروی انسانی، سرمایه، موقعیت سوق‌الجیشی، دارنده فنّاوری‌های متعدد، وضعیت اقتصادی، مالی و ... سرآمد اکثریت کشورهای موردمطالعه قرار داشت و لذا بااحساس مسئولیت عمیق و سنگین فردی که در باورم نمی‌گنجید دست به اقدامات بزرگ زدم که برخی از آن‌ها به شرح زیر است:
الف- آمار به‌دست‌آمده بین‌المللی را به همراه اسامی کشورها، وضعیت کارایی و بهره‌وری آن‌ها را در منحنی‌هایی ترسیم‌شده به مدیران ارشد صنعت برق به‌ویژه مدیران شرکت توانیر به‌صورت حضوری ارائه داده و ضمن ابراز تأسف، درخواست استمداد از آن‌ها را عمیقاً خواستار گردیدم.
ب- از آنجائی که حل این مشکل جز با همراهی نیروی انسانی (مدیریتی، تخصصی، کارشناسی و ...) امکان‌پذیر نمی‌گردید، جمع‌آوری و هم‌افزایی آن‌ها را از طریق برگزاری اولین همایش کیفیت و بهره‌وری در صنعت برق ایران در سال ۱۳۷۹ پیگیری نموده و پایه‌ریزی آشنایی با متخصصین واجد شرایط علاقه‌مند با سیستم‌های مدیریتی مختلف کیفیت و بهره‌وری و طرح موضوع با سازمان‌های مسئول و ذی‌ربط در کشور همچون موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، سازمان ملی بهره‌وری ایران، APO و ... را در دستور کار قراردادم.
ج- اولین همایش در سال ۱۳۷۹ با حضور بیش از ۶۰۰ نفر و مقالات علمی متعدد پذیرش‌شده در کمیته‌های علمی و اجرائی این همایش در پژوهشگاه نیرو به‌صورت آبرومندی برگزار شد. نتیجه این همایش علاوه بر آشنایی با سیستم‌های علمی موردنظر، آشنایی و به‌کارگیری خبرگان سیستمی مرتبط و هماهنگی و برنامه‌ریزی‌های هدفمند، بیشتر مشوق راه سخت و ناهموار مذکور بود.
د- تألیف، چاپ و توزیع سالیانه کتاب‌های طلائی کیفیت و بهره‌وری (مشتمل بر جدیدترین مطالب و اطلاعات مرتبط) با تیراژ یک هزار جلد به‌صورت رایگان بین شرکت‌های تابعه و وابسته (مستندات لازم را استانداردشده) توزیع گردید.
ه- دوره‌های آموزشی متمرکز، کارگاه‌های آموزشی داخل شرکت‌ها در تهران و شهرستان‌ها و یافتن مربیان واجدین شرایط و نیز تربیت ایشان از دیگر اقدامات حوزه‌های آموزشی به‌ویژه training for trainer بود.
و- تعیین نیاز و برنامه‌ریزی آموزشی مربیان واجد شرایط به‌صورت موازی با برگزاری دوره‌های سطوح ۱، ۲ و ۳ کیفیت و بهره‌وری در مرکز ادامه یافت.
ز- آشنایی با مشاورین(C.B.) Certification body’sوAcribitation body’s (A.B.)  و مبادله تفاهم‌نامه‌های موردنیاز با آن‌ها  در زمینه‌های آموزشی، تخصصی و مشاوره‌ای انجام پذیرفت.
ح- پیشنهاد ایجاد مسئول کیفیت و بهره‌وری هر شرکت در چارت سازمانی آن‌ها پیشنهاد و مصوب گردید تا با انتخاب زبده‌ترین کارشناسان بتوان در جهت ارتقاء کیفیت و بهره‌وری عملاً اقدام نمود.
ط- بر اساس موافقت مدیران ارشد صنعت برق ایجاد، هدایت، راهبری و ممیزی سیستم‌هایی. مدیریت کیفیت و بهره‌وری به‌ویژه سیستم‌های ISO۹۰۰۰- ISO۱۴۰۰۰، ISO ۱۸۰۰۰، EFQM، ۵s و ... برحسب نیاز هر شرکت در دستور کار قرار گرفت.
ی- از سال ۱۳۸۰ ارزیابی و Benchmarking شرکت‌ها بر پایه توجه به مقوله‌های کیفیت و بهره‌وری مطرح شد و از برگزیدگان و برترین ها (حداکثر سه شرکت) در همایش‌های سالیانه کیفیت و بهره‌وری با اهداء لوح، تقدیر و جوایز مناسب قدردانی گردید.
ک- از آنجائی که اقدامات مذکور می‌بایست در چارچوب سازمانی به‌صورت NGO قرار می‌گرفت (هرچند مرکز تحقیقات نیرو و پژوهشگاه نیرو مساعدت‌های لازم را مبذول می‌نمودند) لذا اقدام به تأسیس انجمن مهندسی بهره‌وری صنعت برق ایران گرفته شد که این انجمن در سال‌های ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ موردقبول وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار گرفت تا به‌صورت خاص فقط به ارتقاء بهره‌وری توجهی ویژه مبذول نماید. به‌طوری‌که مدیران و کارشناسان خبره در هیئت مؤسس، هیئت‌مدیره، مجمع عمومی، سازمان‌های ذی‌ربط در کشور، دانشگاه‌ها و صنعت و ... همگی با بازوان توانمند و مقتدر ارتقاء بهره‌وری در یک راستا را تحقق بخشند.
ل: به‌منظور قدردانی از همکارانی که بیشترین علاقه‌مندی و تخصیص وقت را جهت پیشبرد ارتقاء بهره‌وری از خود نشان می‌دادند هرساله جلسات تقدیر از پیشکسوتان در سطح ملی تشکیل و اهمیت موضوع را با تائید مدیران ارشد وزارت نیرو، شرکت توانیر و دیگر مسئولین صنعت برق بیش‌ازپیش برگزار می‌گردید.
م- در سال ۱۳۸۳ برای اولین بار کتاب جامع ((یکصد سال صنعت برق ایران)) تألیف، چاپ و با سه بار تجدید چاپ تا ۱۰،۰۰۰ جلد بین علاقه‌مندان توزیع گردید.
ن- هم‌زمان با یکصد سالگی صنعت برق در ایران یکصد عدد فیلم‌های حرفه‌ای گفتگو با پیشکسوتان (۴۰ تا ۶۰ دقیقه) با اجرای آقای اسماعیل میر فخرایی (مجری توانمند و باتجربه بخش دانش تلویزیون) تهیه و توزیع گردید.
س- به‌منظور اندازه‌گیری ساده و عملی پارامتر مهم و ارزشمند فرکانس برق شهر دستگاه پرتابلی بنام فرکانس متر پرتابل اختراع و به تولید آزمایشی رسیده و در حد بسیار محدود بین مدیران ارشد صنعت برق تقسیم تا از پشت میزهایشان در هر نقطه‌ای که باشند وضعیت تولید، مصرف، فرکانس دقیق و ارتباط با بهره‌وری و کارایی را لحظه‌ای در شبکه‌ی برق سراسری کشور شاهد باشند.
ع- جمع‌آوری اطلاعات و تهیه کتاب استاندارد فنی خاص صنعت برق با تائید موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران انجام گرفت و برای هر شرکت یک نسخه تخصیص یافت.
ف- سالیانه برگزاری همایش کیفیت و بهره‌وری و تبدیل آن به کنفرانس ملی کیفیت و بهره‌وری با اضافه کردن نمایشگاه جانبی، کارگاه‌های آموزشی، پانل‌های خاص کیفیت و بهره‌وری به‌صورت مجزا را به‌صورت مستمر انجام پذیرفت.
ص- مجوزهای مجلات علمی، پژوهشی و علمی ترویجی (در زمینه‌های کیفیت و بهره‌وری) از وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت گردید و شمارگان متعددی چاپ و توزیع گردید به‌طوری‌که امتیاز مجله علمی پژوهشی کیفیت و بهره‌وری در صنعت برق انجمن در سال جاری رتبه ۴ ملی را دریافت نموده است.
ق- اندازه‌گیری سالیانه مقوله‌های تولید و بهره‌وری و کارایی صنعت برق و مقایسه با اولین آمار تأسف‌بار سال ۷۹ (در مقایسه بهره‌وری و کارایی بین همان ۴۰ کشور خوب جهان) به شرح زیر هرساله انجام گردید به‌طوری‌که آخرین نتیجه در جدول زیر با افزایش راندمان ۶۶% قابل‌مشاهده است:

توجه: ارتقاء بهره‌وری و کارایی صنعت برق تنها به فعالیت‌های انجمن بسنده نبوده بلکه فعالیت‌های ارزنده چشمگیر و مستمر و نوآورانه مدیران حاکمیتی صنعت برق به‌ویژه مدیران و همکاران ذی‌ربط در وزارت نیرو و شرکت توانیر را باید تحسین نمود
با توجه به شرح فوق‌الذکر و از آنجائی که نتایج حاصل‌شده در صنعت برق و ارتقاء بهره‌وری عملی به‌دست‌آمده در این صنعت، حاصل تلاش تمامی مدیران، کارشناسان و دیگر همکاران این صنعت عظیم بود لذا هیئت‌مدیره انجمن را مصمم نمود تا نتایج حاصله را در سایر صنایع و خدمات نیز تامیم دهد و لذا با درخواست از کمیسیون انجمن‌های علمی ایران وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مجوز تأسیس انجمن علمی جدید بانام ((مدیریت بهره‌وری ایران)) را دریافت نموده تا با همان شیوه‌های انجام‌شده گذشته در انجمن مهندسی بهره‌وری صنعت برق ایران بتوان گامی هرچند کوتاه در جهت ارتقاء بهره‌وری کشورمان برداشت.
از خداوند بزرگ مسئلت می‌نماییم با همکاری و مساعدت خبرگان بهره‌وری کشور که در هیئت‌مدیره انجمن فعالیت می‌نمایند و همیاری فرهیختگان ذی‌ربط دانشگاه و صنعت و علیرغم هم‌زمانی شروع فعالیت‌ها با شیوع ویروس کرونا بتوانیم به انگیزه‌های درونی و ملی خود جامع عمل بپوشانیم.
اینجانب عقیده دارم چنانچه اولین سؤال این دل نوشته را مجدداً مرور کنیم خواهیم دید پیشرفت و توسعه (به‌ویژه در خصوص ارتقاء بهره‌وری) هرچند به مقوله‌های فنّاورانه افزاری، سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، مغز افزاری، علم افزاری، پول افزاری و ... بستگی داشته ولی چنانچه دل افزاری عمل کنیم همواره می‌توان تمامی عوامل داشته و نداشته فوق‌الذکر را به خدمت گرفته و ارتقاء بهره‌وری را از حرف به عمل تبدیل نمود.